Definisi Kharaj
- Kharaj merupakan cukai tertua dikenali oleh tamadun manusia seperti dalam tamadun Firaun di Mesir dan kerajaan Rom (Tributum Soil).
- Dalam konteks sejarah Islam, kharaj bukan bermaksud ufti tetapi bermaksud cukai tanah.
- Kharaj dikenakan terhadap pemilik-pemilik tanah yang ditakluki oleh tentera Islam sama ada melalui peperangan atau secara aman.
- Pemerintahan Khalifah al-Rasyiidn bermula pada zaman pemerintahan Khalifah Abu Bakar tetapi sistem tanah kharaj belum diperkenalkan lagi.
- Kharaj merupakan sumber kewangan yang penting dalam zaman Khalifah al-Rasyidin dan dimulakan secara sistemaik pada zaman Khalifah Umar al-Khattab.
Khalifah
Abu Bakar al-Siddiq
- Pada zaman pemerintahan Khalifah Abu Bakar al-Siddiq, sebahagian daripada tanah di Iraq telah dikuasai tetapi sistem tanah kharaj belum diperkenalkan.
- Tanah-tanah yang ditakluki pada zaman pemerintahan Khalifah Abu Bakar masih dianggap sebagai harta rampasan perang.
- Beliau telah mengagih-agihkan tanah-tanah tersebut kepada tentera Islam yang terlibat dalam ekspedisi peperangan.
Khalifah
Umar al-Khattab
- Khalifah Umar telah melaksanakan sistem kharaj secara adil dengan mengubah cara asal pelaksanaannya yang tidak adil pada zaman sebelum Islam.
- Khalifah Umar telah meringankan beban para petani berbanding dengan beban cukai pada zaman pemerintahan Rom dan Parsi.
- Cukai kharaj yang diperkenalkan beliau turut memberi keuntungan dan sumbangan kepada institusi Baitulmal.
- Khalifah Umar melaksanakan pembukaan kawasan baharu di Iraq dan membahagikan tanah kepada dua iaitu tanah bertuan dan tanah tidak bertuan.
- Tanah bertuan terus diusahakan oleh pemiliknya tetapi dijadikan tanah kharaj jika pemiliknya tidak memeluk Islam dan menjadi tanah zakat jika memeluk Islam.
- Tanah tidak bertuan kekal sebagai tanah kharaj walaupun tanah itu dikerjakan oleh orang Islam.
- Tanah tidak bertuan tidak boleh dijual beli atau diagih-agihkan dan dijadikan sebagai milik bersama umat Islam.
- Tanah tidak bertuan yang terbengkalai diusahakan oleh petani tempatan di bawah pengawasan Pemegang Amanah.
- Pemegang Amanah dikenali sebagai golongan Ahl-Ahyam dan memungut cukai kharaj1/5 daripada hasilnya.
- Khalifah Umar membahagikan tanah kharaj kepada dua iaitu kharaj wazifah/masahah dan kharaj muqasamah.
- Kharaj wazifah/masahah dikutip mengikut kawasan dan pemiliknya membayar berdasarkan keluasan tanah dan jenis tanamannya.
- Kharaj muqasamah dibayar berdasarkan hasil tanaman seperti 1/2, 1/3, 1/4, 1/5 atau 1/6 daripada jumlah hasil tanaman.
- Di kawasan tanah Sawad, Iraq yang dapat dikerjakan sebanyak 36 juta jarib, kadar kharaj dikutip mengikut jenis tanaman dan kualiti tanah.
- Jumlah cukai kharaj yang dikutip adalah 86 juta dirham setahun kurang daripada 1/2 hasil yang diperoleh.
- Di Mesir, sistem cukai yang diamalkan oleh Firaun dan Rom membebankan petani telah diubah dengan mengarahkan pakar-pakar membuat anggaran hasil.
- Jumlah cukai yang dikumpul di Mesir telah dianggarkan berjumlah 1 juta dinar.
- Di Syria, sistem cukai Raja Yunani dikekalkan dan mengelaskan tanah Syria berdasarkan kualiti dan kesuburannya.
- Pendapatan cukai kharaj di Syria berjumlah 14 juta dinar setahun dan telah menambahkan pendapatan Baitulmal.
Khalifah
Uthman bin Affan
- Pada zaman pemerintahan Khalifah Uthman, muncul satu jenis kharaj iaitu kharaj al-iltizam atau iqla’ yang diurus oleh pemilik-pemilik tanah.
Khalifah
Ali bin Abi Talib
- Pada zaman Khalifah Ali, pelaksanaan diteruskan kerana sistem kutipan kharaj telah pun mantap.
